ĐỒNG GIAO TRĂNG.

Hôm nay trên đường từ Đà Lạt trở về nhà lúc ánh nắng cuối ngày lóe lên rồi dần tắt. Khi hoàng hôn đã buông xuống, mặt trời trốn nhanh vào sau dãy núi phía xa nhường chỗ cho bóng tối ập tới! Vầng trăng lưỡi liềm chợt hiện ra khi màn đêm buông xuống. Ánh trăng nhỏ như cái lưỡi liềm gặt lúa của người nông dân nhưng ánh lên màu vàng rực rỡ trên nền trời đêm trong vắt như nụ cười hiền hòa mà ấm áp của ai đó trên bầu trời cao . Vầng trăng như người bạn đồng hành ấm áp, soi đường dẫn lối cho tôi ở phía trước dù ánh sáng ấy chưa đủ soi xuống trần gian mà chỉ tỏa sáng trên một vùng trời đêm vào lúc nhá nhem ấy…

Nhìn cái lưỡi liềm vàng rực lơ lửng ngay trước mặt, bất chợt tôi nhớ tới bài “ Đồng giao Trăng”( thuở còn thơ ấu cách đây hơn 40 năm) mà tôi cùng bạn bè hay hát đến thuộc lòng dù lúc đó chẳng hiểu ý nghĩa của nó là gi!

Ai đó đã viết lên bài ca ấy thật hay và trải đầy kinh nghiệm cho lũ trẻ con chúng tôi cứ hát vang lên mỗi mùa trăng lên:

Mùng một lưỡi trai

Mùng hai lá Lúa

Mùng ba câu liêm

Mùng bốn lưỡi liềm

Mùng năm liềm gặt

Mùng sáu thật trăng…

Mười rằm trăng náu

Mười sáu trăng treo

Mười bảy sảy giường chiếu

Mười tám rám trấu

Mười chin đụn rịn

Hai mươi giấc tốt

Hai mốt nửa đêm….

Bài ca gieo vần lưng và vần chân với lối thơ bốn chữ rất dễ thuộc dễ nhớ nhưng có lẽ giờ đây ít ai còn nhớ  và hiểu hết ý nghĩa của bài đồng giao này. Chỉ có những người ở lứa tuổi chúng tôi đã trải qua cái thời chiến tranh gian khổ, khốc liệt ở những vùng nông thôn miền Bắc mới cảm nhận sâu sắc và thấm thía giá trị của những đêm trăng để có những trải nghiệm viết ra bài đồng giao ấy.

Thuở ấy, Giặc Mỹ leo thang ném bom miền Bắc. Cả nước lúc đó gần như không có ánh điện chói chang như bây giờ. Mỗi nhà chỉ thắp một ngọn đèn dầu tù mù trong mái nhà tranh vách đất. Có khi lũ trẻ chúng tôi phải bắt đom đóm bỏ vào chai mới đủ sáng để học bài. Vì thề nên mỗi mùa trăng là niềm hạnh phúc vô cùng của chúng tôi. Những đêm trăng sáng người lớn thì trải chiếu ra giữa sân uống trà nói chuyện hay đánh cờ dưới trăng. Còn lũ trẻ chúng tôi kéo nhau ra ngõ xóm hay sân kho hợp tác xã để chơi đủ trò dân dã nhưng trong sáng, lành mạnh vô tư như:  dung dăng dung dẻ, rồng rắn lên mây, bịt mắt bắt dê, mèo đuổi chuột…chơi chán rồi lại hát đồng giao, hò đối đáp.

Không biết từ bao giờ bài đồng giao Trăng được cất lên khi trăng mùng sáu vừa đủ tỏa sáng xuống trần gian cho lũ trẻ con chúng tôi tung tăng chơi đùa như ngày hội. Trăng trở thành người bạn tri kỷ, nghĩa tình không bao giờ quên được như nhà thơ Nguyễn Duy đã viết trong bài thơ Ánh trăng.

Mỗi lần trăng sáng, trời trong xanh, mây bay nhanh chúng tôi đã từng reo lên thích thú khi chạy đến đâu nhìn lên trời cũng thấy như trăng chạy theo mình. Tôi đã từng ngây ngô khoe với anh trai rằng” em đi đâu ông trăng cũng đi theo em như không muốn rời đó anh..”

Ngày không có đèn điện, những đêm trời trong và nhiều sao trăng đẹp khiến người ta ngẩn ngơ và tâm hồn trở nên lãng mạn, bay bồng hơn. Con người như gắn bó và hòa vào cùng thiên nhiên hơn. Và có lẽ thế mà cứ mùa này qua mùa khác người ta dõi theo sự trưởng thành lớn lên và biến mất của trăng như một quy luật để rồi ai đó cho ra đời bài đồng giao Trăng cho lũ trẻ con chúng tôi hát vang trong những đêm trăng sáng…

Lúc nhỏ tôi không hiểu hết ý nghĩa bài ca ấy sau này hỏi người lớn mới vỡ lẽ ra là từ mùng một đến mùng sáu là miêu tả hình dáng của trăng lúc đang còn lơ lửng ở phía tây. Ngay từ đầu hôm ngày mùng một vầng trăng lơ lửng trên đầu như cái lưỡi con trai mỏng manh ít ai đề ý rồi trăng cứ lớn dần như các hình dáng tả trên. Từ mùng bốn trăng đã bắt đầu khiến người ta để ý đến cái hình lưỡi liềm vàng lơ lửng trên cao. Đến mùng sáu thì trăng đã gần đầy một nửa cái vòng tròn đen mờ ấy và bắt đầu tỏa sáng xuống dương gian cho mọi người vui chơi thỏa sức…

Rồi mải chơi dưới ánh sáng như ban ngày mà trong mát của trăng người ta không còn để ý hình dáng của trăng ra sao nữa. Cho đến ngày rằm, ngay từ đầu hôm, vầng trăng tròn đầy chợt sáng vằng vặc sau khi trời vừa tối khiến người ta có cảm giác trăng ẩn náu đâu đó rồi đột ngột thắp sáng cả không gian xua tan bóng đêm chực buồng xuống…Đêm mười sáu trăng như treo trên cao hơn và tỏa sáng suốt đêm. Có hôm thức  giấc nửa đêm chợt nhìn ra ngoài thấy trời sáng như ban ngày và mảnh trăng tròn vẫn treo trên cao chót vót. Có lần chú gà trồng giật mình thức dậy thấy trăng sáng quá tưởng ban ngày bèn gáy vang báo thức rộn ràng…

Nhưng đến ngày mười bảy trăng đã bắt đầu mọc muộn hơn… rồi họ dõi theo thời khắc trăng lên từ đó như tiếc nuối đợi chờ và nhắc nhau mùa trăng đã hết, buổi tối đã lại bao trùm bóng đêm…Lại chờ mùa trăng sau…và cứ thế…

Đôi khi bài đồng giao cũng giúp người ta nhận biết về ngày tháng ( âm lịch) khi nhìn dáng trăng hay thời khắc trăng lên vì thời đó rất ít có lịch như bây giờ nên cứ nhìn trăng mà đoán ngày và tính toán lên kế hoạch cho vụ mùa sắp tới hay chọn ngày lành tháng tốt cho một dự định nào đó…

Có lẽ đến giờ bài đồng giao ấy không còn giá trị như trên và chẳng còn ai thuộc hay hiểu về nó nhưng với thế hệ chúng tôi bài ca ấy vẫn còn nguyện vẹn giá trị sâu sắc để mỗi khi nhớ về một thời quá khứ đã qua thấy thêm tự hào vì đã được sống một thời như thế và tiếc nuối cho một thế hệ tương lai đang bị ánh điện hiện đại xóa mờ đi những tình cảm, nghĩa tình của con người với con người và với thiên nhiên và giá trị đạo đức, đạo lý cũng phần nào bị lu mờ mất rồi…Lũ trẻ con bây giờ không còn được cảm nhận và thưởng thức những cái đẹp ấy nữa và chúng như chẳng có thời ấu thơ mà già nhanh trước tuổi…

Thật tiếc thay!!!